Zawód: reżyser. Rozmowy

Monografia przynosi całościowe spojrzenie na film Faraon Jerzego Kawalerowicza, jedno z arcydzieł sztuki filmowej. Rozdziały analityczno-interpretacyjne zostały poświęcone warstwie plastycznej obejmującej scenografię i rekwizyty (z uwzględnieniem okresu przygotowań), reżyserii i grze aktorskiej, środkom wyrazu należącym do sztuki operatorskiej, aspektom montażu filmowego, ukształtowaniu warstwy sonorystycznej, analizie obecnej w filmie muzyki. Przyjęta formuła monograficzna rozszerza perspektywę czasową spojrzenia na dzieło. Szczegółowa analiza elementów poetyki filmu, jego struktury i kompozycji, obejmująca także zagadnienia realizacyjne i warsztatowe, została uzupełniona rozprawą poświęconą problematyce ekranizacji powieści Bolesława Prusa, analizującą nowele filmowe, kolejne wersje scenariusza i scenopis wraz z ich porównaniem z pierwowzorem literackim. Osobne rozdziały omawiają recepcję filmu w Polsce i za granicą, różnice pomiędzy dwiema reżyserskimi wersjami filmu oraz zagadnienia rekonstrukcji cyfrowej Faraona. Rozdziały dopełniają się wzajemnie dzięki zastosowaniu wspólnej metodologii – analizy antropologiczno-morfologicznej. W monografii zostały wykorzystane bardzo liczne materiały archiwalne oraz wręcz bezcenna wiedza źródłowa zgromadzona przez autorów rozpraw w czasie rozmów przeprowadzonych z reprezentującymi różne zawody filmowe twórcami Faraona.

Wiosną 1990 roku zafascynowani twórczością Ingmara Bergmana filmowcy i krytycy, Olivier Assayas i Stig Bjorkman, przeprowadzili z nim trzy rozmowy. Na wyjątkowy klimat tej opowieści wpływ miała wcześniejsza decyzja reżysera, który oficjalnie uznał własne dzieło za dopełnione i zamknięte. Wyprawa w przeszłość, podjęta przez Bergmana z otwartością i dystansem, to okazja do spojrzenia ze szczególnej perspektywy na dokonania wielkiego artysty kina.

Andriej Tarkowski (1932-1986) - jeden z najwybitniejszych reżyserów w historii światowego kina. Twórca Andrieja Rublowa, Zwierciadła, Stalkera a także Solaris. Zdaniem Tarkowskiego sztuka filmowa powinna wpływać bezpośrednio na umysł i ducha człowieka, prowadzić do jego wewnętrznej przemiany. Czas utrwalony obok myśli o posłannictwie sztuki i odpowiedzialności artysty, zawiera głębokie spostrzeżenia dotyczące pracy reżysera, istoty obrazu filmowego oraz zadań, które Tarkowski stawiał przed sobą w czasie realizacji poszczególnych filmów.

Drugi tom z dwutomowej edycji dramatów wybranych Henrika Ibsena (1828–1906) w nowych przekładach z języka norweskiego Anny Marciniakówny (w tym tomie: Pani z morza, Hedda Gabler, Budowniczy Solness, John Gabriel Borkman, Gdy wstaniemy z martwych).

Ów lęk przed pustką życia, który Ibsen maluje w wielu swoich sztukach, sprawia między innymi, że i my dzisiaj możemy w jego świecie rozpoznawać nasze współczesne sprawy. „Spoza maski surowego i suwerennego architekta – jak to określił Ingmar Bergman – wyłania się oblicze twórcy”. „Ale trzeba czasu, by dostrzec właściwego Ibsena – podkreśla Bjørn Hemmer. – Wolnego od dogmatyzmu pisarza, który z otwartymi oczyma wkracza w pełne konfliktów pole napięć między starym i nowym, między słowem i chaosem. (...) Nie daje się przy tym zwieść prostym określeniom. Jest równocześnie liberalny i kategoryczny, jest idealistą i realistą, optymistą i pesymistą, jeśli chodzi o widzenie przyszłości, członkiem bohemy i przedstawicielem mieszczaństwa w jednej osobie. Ta dialektyczna otwartość sprawiła, że właśnie dramat stał się dla niego najbardziej odpowiednią formą wyrazu. Ta sama otwartość sprawia, że jest twórcą ważnym także dla naszych czasów. Wciąż znajdujemy w jego dziełach pytania istotne dla świata przeżywającego liczne, nie zawsze i nie do końca uświadamiane przemiany. Odpowiedzi musimy szukać sami”. „Ja najchętniej pytam; udzielanie odpowiedzi nie jest moim powołaniem” – pisał Ibsen. A Ingmar Bergman powiada: „Ibsen to pisarz bardzo wymagający, który oczekuje od nas wielkiej cierpliwości i czasu”.

(ze wstępu)

Marek Koterski (ur. w 1942 roku w Krakowie) – reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta i dramatopisarz. Absolwent wrocławskiej polonistyki oraz reżyserii w PWSFTViT w Łodzi. Autor kilkunastu filmów średnio- i krótkometrażowych oraz dziewięciu fabularnych. Film „Dzień świra” otrzymał Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni (2002), odtwórca głównej roli Marek Kondrat został uhonorowany nagrodą dla najlepszego aktora. Za film „Wszyscy jesteśmy Chrystusami” Marek Koterski otrzymał m.in. nagrodę dla najlepszego reżysera na FPFF w Gdyni (2006).

Książka zawiera teksty: „Dzień świra”, „Dom wariatów”, „Życie wewnętrzne”, „Nienawidzę”, „Baby są jakieś inne”.

Sven Nykvist (ur. 1922, zm. 2006), uważany za jednego z najlepszych operatorów na świecie, ma w swoim dorobku ponad 130 filmów. Przez wiele lat współpracował z Ingmarem Bergmanem - za zdjęcia do filmów Szepty i krzyki oraz Fanny i Aleksander został uhonorowany Oscarami. Jest także autorem zdjęć do filmów wielu innych wybitnych reżyserów, m.in.: Woody'ego Allena, Andrieja Tarkowskiego, Romana Polańskiego, Louisa Malle'a, Boba Fosse'a.

Książka Nykvista to opowieść o twórczej namiętności i pasji, dzięki której praca z kamerą przekracza ramy zwykłego profesjonalizmu. Autor jest inspirującym przewodnikiem po świecie filmu: odsłania kulisy poszczególnych realizacji, opowiada o swych oryginalnych poszukiwaniach, przytacza anegdoty. Kult światła to również unikalny zapis intymnych artystycznych więzi łączących dwie osobowości - operatora i reżysera.

Moje ostatnie tchnienie to nie tylko opowieść o życiu Luisa Bunuela (1900-1983). To także rozległe spojrzenie na historię kina, bogato ilustrowane anegdotami związanymi z filmem, nie brak tu również odniesień do realiów historycznych. Wspomnienia odsłaniają kulisy powstania najważniejszych dzieł reżysera, ale i z humorem opowiadają o jego drodze życiowej, od dzieciństwa w Hiszpanii, poprzez pobyt we Francji i epizod w Hollywood, po emigrację w Meksyku. Wszystko składa się na niezwykłą i barwną narrację, wprowadzającą czytelnika w świat jednej z największych postaci sztuki filmowej.

Łemkowski malarz Nikifor (właściwie Epifan Drowniak, 1895-1968) zaliczany jest do najwybitniejszych naiwnych w historii malarstwa; pozostawił po sobie około czterdziestu tysięcy rysunków i obrazów. Tom zawiera dwie wersje scenariusza filmu Krzysztofa Krauze Mój Nikifor - ekranową i wcześniejszą, nowelową - z kilku, które reżyser stworzył wraz z Joanną Kos. Te niezwykłe teksty oprócz tajemnicy krynickiego geniusza odsłaniają także poruszającą historię twórczej fascynacji jego dziełem i losami.

Wśród nagród filmowych, którymi wyróżniono Mojego Nikifora, znalazły się m.in. Złote Lwy za wybitną kreację aktorską dla odtwórczyni tytułowej roli Krystyny Feldman na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2004 roku.

OPOWIEŚCI FILMOWE

Edward Żebrowski, Michał Komar, Herbert Distel

Wybór niezrealizowanych scenariuszy Edwarda Żebrowskiego (1935–2014), pisanych w latach 1975–1988 wspólnie z Michałem Komarem i Herbertem Distelem, ukazuje nową twarz twórcy „Ocalenia”, „Szpitala Przemienienia”, „W biały dzień”. Reżyser mający już swoją legendę, nieoficjalny autorytet polskiego kina, w tych tekstach młodnieje, wyzwala się z „terroru powagi”, nie przestając być do głębi poważny. W scenariuszu „Traktat” potworne doświadczenia polskiego emisariusza, zagubionego w śniegach Rosji podczas kampanii napoleońskiej, posłużą mu do stworzenia „traktatu o naturze ludzkiej”. To była jego „rozkosz znaleziona w największym poniżeniu”. Czy nie na tym polegała droga twórcza Edwarda Żebrowskiego? Zaskakującym tekstem w tym zbiorze jest „Ciuciubabka” – próba opowiedzenia o losach „Solidarności” i jej uwięzionych przywódców w tonacji niebohaterskiej, komediowej, na wzór „Eroiki” Munka. I wreszcie pisany w 1988 w Szwajcarii scenariusz „Jeden do jednego” – ironiczny testament Edwarda Żebrowskiego. Czarna komedia o reżyserze filmowym w świecie pozbawionym symbolicznego wymiaru, gdzie nie ma już miejsca ani na ofiarę Chrystusa, ani na bunt Fryderyka Nietzschego, ani na kino. (Tadeusz Sobolewski, „Gazeta Wyborcza”)

Dramat powstały na podstawie reportażu Jacka Hugo-Badera, oparty na faktach. Reportaż ukazał się po raz pierwszy w  Wysokich obcasach;stał się inspiracją dla Krzysztofa Krauze dla stworzenia scenariusza.

Po pokazie prasowym Placu Zbawiciela recenzenci na gorąco próbowali ustalić artystycznych patronów filmu. I wcale nie po to, by wytknąć reżyserom wtórność. Już prędzej, by znaleźć punkt odniesienia - odnaleźli go w dziełach Kena Loacha i Mike'a Leigha. Zarówno jeśli chodzi o styl filmowego opowiadania, jak i format obejrzanego przed chwilą obrazu. Bo Plac Zbawiciela jest skrojony na miarę dzieł wielkich Anglików.

Lech Kurpiewski, Newsweek

Krzysztof Bizio (ur. 1970) – dramatopisarz, autor opowiadań, architekt i pracownik naukowy. Autor dziesięciu dramatów prezentowanych w teatrach w Europie, Azji oraz Ameryce Północnej i przetłumaczonych na piętnaście języków; autor spektakli dla Teatru Telewizji Polskiej oraz scenariuszy licznych słuchowisk dla Teatru Polskiego Radia; scenarzysta filmowy; autor trzech tomów opowiadań. Od blisko trzydziestu lat pracuje jako architekt, specjalizuje się w historii i teorii architektury współczesnej. www.bizio.pl

Relacja autora z bohaterami balansuje gdzieś na granicy bolesnego sarkazmu i empatii. Pille-Riin Purje

W tej opowieści pojawia się bardzo niewiele specyficznych polskich aspektów kulturowych, nawet silny katolicyzm jest w tle. Jeśli pominiemy polskie nazwiska, to rzeczywistość jest uniwersalna. Kaspar Viilup

Wszyscy bohaterowie tej historii chcą zmienić świat na lepszy, starają się znaleźć sprawiedliwość, pozbyć się toksyczności. Co jednak zrobić, jeśli zdajesz sobie sprawę, że toksyczność jest częścią ciebie? Żyjąc w społeczeństwie, zatruwamy swoje życie. Toksyczność jest częścią naszej rzeczywistości. O spektaklu „Toksyny” w reż. Aleksija Lisowca

Vinci jest moją odpowiedzią na wszystkie apele o kolejny Vabank - osadzony już w dzisiejszych czasach, z innymi aktorami, ale z ukłonem w stronę tamtych filmów. Pisanie scenariusza zajęło mi sporo czasu. Pragnąłem nakręcić film z sentymentu do Vabanku - nie tylko dlatego, że był to mój pierwszy film kinowy, ale ze względu na atmosferę tamtej realizacji. Chciałem wrócić do tamtego czasu, ale długo brakowało mi pomysłu - aż do chwili, kiedy przeczytałem o kradzieży Mony Lisy z Luwru, bodaj w 1912 roku: do dziś nie wiadomo, czy odzyskano autentyczny obraz, czy też w Luwrze wisi genialna kopia. A co by było, gdyby to u nas skradziono taki obraz - coś, co mamy najcenniejszego?


Juliusz Machulski

Film Wszystko, co kocham według scenariusza i w reżyserii Jacka Borcucha, opowieść o pierwszej miłości, fascynacji muzyką i burzliwym wchodzeniu w dorosłość, został zakwalifikowany m.in. do głównego konkursu największego festiwalu kina niezależnego Sundance Film Festival.

Na początku lat 60. dwaj chłopcy, Ignacio i Enrique, odkrywają w katolickiej szkole miłość, kino i strach. Ojciec Manolo, dyrektor szkoły i nauczyciel literatury jest świadkiem, a zarazem częścią tych odkryć. Te trzy osoby spotkają się jeszcze dwukrotnie - pod koniec lat 70. i w latach 80. Spotkania te zaważą nie tylko na ich życiu, ale i śmierci.

Złe wychowanie, najbardziej kasowe ze wszystkich dzieł Pedro Almodóvara, to pierwszy w historii hiszpański film, który otworzył festiwal w Cannes. Sam reżyser określa go jako pełen tajemnic thriller, w którym wszystkie postacie podejmują ryzyko, nie bojąc się konsekwencji.

Arcydzieło - Quentin Tarantino, przewodniczący jury w Cannes.