Promocje

Uhonorowane wieloma nagrodami Butelki zwrotne to kolejny film (po Szkole podstawowej, nagrodzonym Oscarem Koli i Ciemnoniebieskim świecie), który scenarzysta i aktor Zdeněk Svěrák (ur. 1936) zrealizował we współpracy z synem, reżyserem Janem Svěrákiem (ur. 1965).

Nie mogłem napisać Butelek zwrotnych jako młody człowiek. Musiałem poczekać, aż starość dotknie mnie bezpośrednio. Jest to historia mężczyzny, który nie chce jeszcze iść na emeryturę, ani w pracy, ani w miłości. I ma z tym problemy. Z tych problemów spróbowałem stworzyć scenariusz do komedii filmowej, o której mówi się, że jest gorzka.

Zdeněk Svěrák

RAYMOND QUENEAU

ĆWICZENIA STYLISTYCZNE

w przekładzie Jana Gondowicza

Wielki literacki eksperymentator RAYMOND QUENEAU (1903–1976) zawdzięcza sukces światowy dwóm dziełom: powieści Zazi w metrze (Zazie dans le métro, 1959) i wcześniejszym Ćwiczeniom stylistycznym (Exercices de style, 1947). Jednak Ćwiczenia bardziej jeszcze niż Zazi cieszyły się sławą nieprzekładalnych. Napisane są bowiem zgodnie z zasadami kombinatoryki, dzięki którym błahy, wręcz niegodny uwagi incydent w autobusie opowiadany jest na 99 sposobów z wykorzystaniem wszelkich możliwych figur retorycznych i stylów literackich. Tłumaczowi polskiemu nasuwają masę przeszkód z racji bogactwa gramatyki i retoryki francuskiej, gdzie użycie stosownych form pociąga za sobą utrwalone w rozległej tradycji literackiej tony: wahanie, patos, ironię... Tym trudniej oddać ten wymiar gry, który prowadzi do opowiadania w sposób zakazany, wbrew owym konwencjom. W tak krótkich tekstach nadrobić to jednak można nadużyciem gramatyki polskiej i – by tak rzec – próbami przeciążeniowymi leksyki. Wedle przedmowy autora do jednego z wydań, „W latach trzydziestych byliśmy kiedyś z Leirisem w sali Pleyela na koncercie, podczas którego wykonano fugę Bacha. Mówiliśmy później, że interesujące byłoby stworzenie w literaturze czegoś podobnego, co powstaje dzięki zwielokrotnieniu wariacji, niemal ad infinitum”. Muzyczność i matematyczność nadają Ćwiczeniom walor książki jedynej w swoim rodzaju, nie należącej do żadnego gatunku literackiego. „Jak” tryumfuje tu bez reszty nad „co”, sprawiając, że na bohatera dzieła awansuje niepostrzeżenie sama inwencja i niepohamowana swoboda przekształceń. Czyni to z Ćwiczeń jedną z najśmieszniejszych książek świata.

Pierwszy tom z dwutomowej edycji dramatów wybranych Henrika Ibsena (1828–1906) w nowych przekładach z języka norweskiego Anny Marciniakówny (w tym tomie: Dom lalki [Nora], Upiory, Wróg ludu, Dzika kaczka, Rosmersholm).

Ów lęk przed pustką życia, który Ibsen maluje w wielu swoich sztukach, sprawia między innymi, że i my dzisiaj możemy w jego świecie rozpoznawać nasze współczesne sprawy. „Spoza maski surowego i suwerennego architekta – jak to określił Ingmar Bergman – wyłania się oblicze twórcy”. „Ale trzeba czasu, by dostrzec właściwego Ibsena – podkreśla Bjørn Hemmer. – Wolnego od dogmatyzmu pisarza, który z otwartymi oczyma wkracza w pełne konfliktów pole napięć między starym i nowym, między słowem i chaosem. (...) Nie daje się przy tym zwieść prostym określeniom. Jest równocześnie liberalny i kategoryczny, jest idealistą i realistą, optymistą i pesymistą, jeśli chodzi o widzenie przyszłości, członkiem bohemy i przedstawicielem mieszczaństwa w jednej osobie. Ta dialektyczna otwartość sprawiła, że właśnie dramat stał się dla niego najbardziej odpowiednią formą wyrazu. Ta sama otwartość sprawia, że jest twórcą ważnym także dla naszych czasów. Wciąż znajdujemy w jego dziełach pytania istotne dla świata przeżywającego liczne, nie zawsze i nie do końca uświadamiane przemiany. Odpowiedzi musimy szukać sami”. „Ja najchętniej pytam; udzielanie odpowiedzi nie jest moim powołaniem” – pisał Ibsen. A Ingmar Bergman powiada: „Ibsen to pisarz bardzo wymagający, który oczekuje od nas wielkiej cierpliwości i czasu”.

(ze wstępu)

Drugi tom z dwutomowej edycji dramatów wybranych Henrika Ibsena (1828–1906) w nowych przekładach z języka norweskiego Anny Marciniakówny (w tym tomie: Pani z morza, Hedda Gabler, Budowniczy Solness, John Gabriel Borkman, Gdy wstaniemy z martwych).

Ów lęk przed pustką życia, który Ibsen maluje w wielu swoich sztukach, sprawia między innymi, że i my dzisiaj możemy w jego świecie rozpoznawać nasze współczesne sprawy. „Spoza maski surowego i suwerennego architekta – jak to określił Ingmar Bergman – wyłania się oblicze twórcy”. „Ale trzeba czasu, by dostrzec właściwego Ibsena – podkreśla Bjørn Hemmer. – Wolnego od dogmatyzmu pisarza, który z otwartymi oczyma wkracza w pełne konfliktów pole napięć między starym i nowym, między słowem i chaosem. (...) Nie daje się przy tym zwieść prostym określeniom. Jest równocześnie liberalny i kategoryczny, jest idealistą i realistą, optymistą i pesymistą, jeśli chodzi o widzenie przyszłości, członkiem bohemy i przedstawicielem mieszczaństwa w jednej osobie. Ta dialektyczna otwartość sprawiła, że właśnie dramat stał się dla niego najbardziej odpowiednią formą wyrazu. Ta sama otwartość sprawia, że jest twórcą ważnym także dla naszych czasów. Wciąż znajdujemy w jego dziełach pytania istotne dla świata przeżywającego liczne, nie zawsze i nie do końca uświadamiane przemiany. Odpowiedzi musimy szukać sami”. „Ja najchętniej pytam; udzielanie odpowiedzi nie jest moim powołaniem” – pisał Ibsen. A Ingmar Bergman powiada: „Ibsen to pisarz bardzo wymagający, który oczekuje od nas wielkiej cierpliwości i czasu”.

(ze wstępu)

Zbiór opowiadań, których akcja toczy się w Izraelu na początku lat siedemdziesiątych XX wieku, gdzie bohater u progu dorosłości odbywa niezwykłą inicjacyjną wędrówkę. Doświadcza codziennego znoju pracy w kibucu i życia w cieniu wojny, a jednocześnie dociera do tajemnic ziemi, na której od niepamiętnych czasów udawało się robić rzeczy niecodzienne: rozmawiać z Bogiem, chodzić po wodzie, zamieniać wodę w wino – lub wrócić do raju. Kristof Zorde (ur. 1947) – doktor filozofii, ekonomista, specjalista w zakresie rynków kapitałowych. W życiu zawodowym zajmował się prowadzeniem banku inwestycyjnego, firmy konsultingowej, sieci księgarń. Autor książek Spekulacja w warunkach niepewności, Metafizyczne wątki w ekonomii. Współautor wielokrotnie wznawianej, cenionej publikacji Fuzje i przejęcia spółek kapitałowych.

"Ernesto" Umberto Saba

przekład: Jarosław Mikołajewski

Istnieją historie skrywane przez całe życie. Pisane z palącej potrzeby wydobycia ich z siebie i ujrzenia przed sobą, na papierze. Zaraz potem przychodzi jednak myśl, że nie nadają się do rozpowszechnienia. Zostaną opublikowane po śmierci autora i staną się „literackim skandalem”. (...) „Ernesto”, choć niedokończony, może uchodzić za jedną z największych powieści włoskich dwudziestego wieku. Jest kluczem do zrozumienia dzieła i życia Umberta Saby (1883–1957), lecz przede wszystkim jest to powieść o nadzwyczajnej świeżości i swobodzie. To bezlitosna oraz ironiczna opowieść o skomplikowanym procesie dorastania, być może jedna z nielicznych włoskich powieści inicjacyjnych, godna sąsiedztwa z „Niepokojami wychowanka Törlessa” Musila. (Francesco Cataluccio)

Giuseppe Tomasi di Lampedusa

GEPARD

Wydanie rozszerzone o przedmowę Gioacchina Lanzy Tomasiego.

ISBN:978-83-950455-8-5

Powieść „Gepard” (Il Gattopardo, 1958) Giuseppe Tomasiego di Lampedusy (1896–1957) to literackie arcydzieło, które doczekało się setek wydań i przekładów na wiele języków; na jego podstawie powstał nagrodzony w 1963 roku Złotą Palmą film Luchina Viscontiego. To opowieść o niezwykłym człowieku — arystokracie, uczonym, erudycie — a zarazem wnikliwe studium poświęcone zawirowaniom historii i nieuchronnym przemianom społecznym.

Pierwszy polski przekład książki ukazał się w 1962 roku pod tytułem „Lampart”. Nowe tłumaczenie Stanisława Kasprzysiaka wiernie oddaje ducha oryginału i rzuca nowe światło na twórczą osobowość Lampedusy. Wydanie rozszerzone o przedmowę Gioacchina Lanzy Tomasiego.

Rainer Maria Rilke (1875-1926). Wybitny austriacki poeta, twórca liryki symbolistycznej; pozostawił po sobie również obszerną korespondencję. Zgromadzone w tomie listy stanowią swoiste credo poetyckie autora.

Zuzanna Ginczanka (1917-1944) - ikona życia literackiego międzywojennej cyganerii i wybitna poetka, długo zapomniana i niedoceniona. Niewiele jest gwiazd, które jaśnieją mocno na firmamencie polskiej literatury, chociaż los okazał się dla nich tak okrutny. Z triumfem zdobywała poetyckie laury jako jedno z młodych piór związanych z najważniejszymi pismami epoki, jak Wiadomości Literackie i Szpilki.

Protegowana Juliana Tuwima, ulubienica kapryśnego w towarzystwie Witolda Gombrowicza - w antysemickiej Warszawie lat trzydziestych oddalała zagrożenie, związane z żydowskim pochodzeniem, będąc magnetyczną gwiazdą życia kawiarnianego stolicy. Jej śpiewna poezja, gęste, transowe obrazy zmysłowości szybko z afirmacji zamieniają się w poczucie zagrożenia i katastrofy. Po długim okresie ukrywania się, zginęła tragicznie, jako ofiara Zagłady, tuż przed końcem wojny. Jej jedyny wydany przed wojną tomik O centaurach (1936) oraz utwory rozproszone w czasopismach i rękopisach stanowią przejmujący zapis kreacyjnej siły witalnej oraz oporu zarówno wobec wykluczających mechanizmów kultury, jak i tragizmu historii.

Legenda pięknej Sulamitki, gwiazdy Syjonu o oczach różnego koloru, to w polskiej poezji miejsce szczególne. Niniejszy tomik wydobywa kobiecy rodowód jej poezji jako źródło pulsującej siły, zaprasza czytelniczki i czytelników do nowego projektu widzenia kultury i przewartościowania jej znaczeń. 

NA ROZTOCZU – PRZEWODNIK METAFORYCZNY jest książką, dla której niełatwo będzie znaleźć właściwe miejsce na półce w bibliotece. Choć przewodniki z reguły lokujemy w dziale turystycznym, z mapami, podróżami i rozkładami jazdy, to metafory zwykliśmy odkładać między wiersze. Cóż więc począć z książką, która nie daje się sklasyfikować i która przekracza granice gatunków literackich. Cóż począć z przewodnikiem, który choć prowadzi po drogach rzeczywistych, mocno osadzonych w środowisku geograficznym i opartych na materiałach źródłowych, to jednocześnie zmienia kierunek i gęstość czasu, przekraczając fizyczne i metafizyczne granice świata. Mówi nam, że nie ma jednej drogi, że musimy wybierać, poszukiwać, że istniejemy w wielu wymiarach, że cały świat wokół, zdawałoby się, że tak dobrze już rozpoznany i opisany, jest światem nieprzedstawionym. Cóż począć z książką, która wciela się w swego czytelnika i nakłania go do stwarzania Uniwersum da capo al fine, do poszukiwania siebie pod podszewką świata? A może powinniśmy odwrócić kierunek pytania i zapytać, co książka zrobi z nami i gdzie zaprowadzi nas przewodnik?

Robert Gmiterek – poeta, pisarz, fotograf. Rocznik 1968. Nielicencjonowany przewodnik po Roztoczu i okolicach. Autor książek „Sen na Kniaziach i inne historie osobiste” (2019) i „Oikoumene. Na Roztoczu świata” (2020) oraz dwóch autorskich wystaw fotograficznych w Centrum Koncertowo-Wystawienniczym w cerkwi Na Krupcu w Narolu: „Ikony Roztocza” i „Oikoumene”.

Mikroopowiadania z tomu Nanizane na sznurek to jeden z pierwszych tekstów nurtu tzw. węgierskiej nowej prozy. Wydana na Węgrzech w 1976 roku debiutancka książka młodego matematyka, obecnie jednego z najwybitniejszych europejskich pisarzy, do dziś nie straciła aktualności i świeżości, a przez wiele lat była jednym z niewielu literackich przekazów dotyczących niechlubnej przeszłości węgierskich wysiedleń.

Ten wyrafinowany artystycznie, pełen fantazji opis rzeczywistości widzianej przez pryzmat wspomnień z lat dzieciństwa należy do najbardziej frapujących dokonań Petera Esterházyego (1950 - 2016).

Łemkowski malarz Nikifor (właściwie Epifan Drowniak, 1895-1968) zaliczany jest do najwybitniejszych naiwnych w historii malarstwa; pozostawił po sobie około czterdziestu tysięcy rysunków i obrazów. Tom zawiera dwie wersje scenariusza filmu Krzysztofa Krauze Mój Nikifor - ekranową i wcześniejszą, nowelową - z kilku, które reżyser stworzył wraz z Joanną Kos. Te niezwykłe teksty oprócz tajemnicy krynickiego geniusza odsłaniają także poruszającą historię twórczej fascynacji jego dziełem i losami.

Wśród nagród filmowych, którymi wyróżniono Mojego Nikifora, znalazły się m.in. Złote Lwy za wybitną kreację aktorską dla odtwórczyni tytułowej roli Krystyny Feldman na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2004 roku.

Wybór fragmentów korespondencji i notatek klasyka literatury rosyjskiej, prozaika i dramaturga Antoniego Czechowa (1860–1904), dotyczących twórczości literackiej, m.in. kwestii stylu, emocji i konstruowania postaci oraz oczekiwań wobec czytelników. „...trzeba pisać źle i bezczelnie”. (Notatniki)

Harry Gordon Frankfurt (ur. 1929) to wybitny amerykański filozof moralności, profesor emeritus Uniwersytetu Princeton. Jego słynny wykład O wciskaniu kitu (On Bullshit) opublikowany po raz pierwszy w 1986 roku, a książkowo wydany niemal dwie dekady później, stał się jednym z najżywiej komentowanych naukowych bestsellerów ostatnich lat.

Bohumil Hrabal

Nowa edycja książki Obsługiwałem angielskiego króla ukazuje się z okazji wyjątkowego spotkania literatury i filmu: po ponad trzydziestu latach od napisania doczekał się ekranizacji jeden z najsłynniejszych utworów Bohumila Hrabala. z prozą czeskiego mistrza po raz kolejny zmierzył się z powodzeniem Jiri Menzel, reżyser m.in. legendarnych Pociągów pod specjalnym nadzorem (Oscar dla filmu obcojęzycznego).

OIKOUMENE. NA ROZTOCZU ŚWIATA Roberta Gmiterka to zbiór kilkudziesięciu miniatur, przewodnik po miejscach i historiach ludzi z terenu Roztocza i okolic. Nieprzypadkowo swoją pierwszą książkę „Sen na Kniaziach” autor nazwał „genetyczną pamięcią miejsc i zdarzeń”. Kniazie, Szczebrzeszyn, Stara Huta, Chodywańce, Hrebenne, Mołodowce, Chotylub, Narol, Bełżec – wszystkie te miejsca znajdziemy na mapie, ale z Gmiterkiem mamy szansę zajrzeć pod podszewkę rzeczywistości. Przedmioty, zdarzenia, ludzie i ich historie wprowadzają nas w pewien rodzaj kontemplacji, gdzie przeszłość staje się teraźniejszością. Linearna postać czasu, do której jesteśmy przyzwyczajeni, zostaje zerwana, mieszają się pory roku i kolejność zdarzeń. Przedmiotem owej kontemplacji staje się nietrwałość jako ważna część naszej kondycji. Gmiterek w bolesny sposób dostrzega związek między pięknem a smutkiem świata, opisując efemeryczny charakter wszystkiego, co istnieje. Punktem wyjścia są, mówiąc językiem Tyrmanda, „drobne defekty, które budzą tkliwość”: fotografia ze zbitą szybką, chylący się do ziemi pokryty mchem krzyż, ikona na popękanej ścianie, spracowana drabina, złamane krzesło. Autor znalazł nie tylko pewien szczególny rodzaj wglądu, ale również swój ton – wszystkie te historie zapisane są interesującą, melodyjną polszczyzną. Gmiterek to nie tylko poeta, ale również ciekawy fotografik – swoje miniatury opatruje oryginalnymi zdjęciami, które dopełniają przywoływane historie.

ROBERT GMITEREK (1968). Poeta. Autor „Snu na Kniaziach” (2019). Fotograf. W 2019 roku w Centrum Koncertowo-Wystawienniczym w Narolu w cerkwi na Krupcu można było oglądać jego autorską wystawę „Ikony Roztocza”. W jego twórczości słowo i obraz przeplatają się ze sobą. Od pokoleń związany z Roztoczem, piękną i zarazem trudną krainą. Zakorzeniony w językach i krajobrazach pogranicza opowiada historie ludzi, którzy odeszli bez słów. I historie miejsc, których obrazy zatarły się już w czasie i przestrzeni. Do roku 2018, roku iluminacji, uważny czytelnik i obserwator. Dzisiaj kronikarz czasu zatraconego.

OPOWIEŚCI FILMOWE

Edward Żebrowski, Michał Komar, Herbert Distel

Wybór niezrealizowanych scenariuszy Edwarda Żebrowskiego (1935–2014), pisanych w latach 1975–1988 wspólnie z Michałem Komarem i Herbertem Distelem, ukazuje nową twarz twórcy „Ocalenia”, „Szpitala Przemienienia”, „W biały dzień”. Reżyser mający już swoją legendę, nieoficjalny autorytet polskiego kina, w tych tekstach młodnieje, wyzwala się z „terroru powagi”, nie przestając być do głębi poważny. W scenariuszu „Traktat” potworne doświadczenia polskiego emisariusza, zagubionego w śniegach Rosji podczas kampanii napoleońskiej, posłużą mu do stworzenia „traktatu o naturze ludzkiej”. To była jego „rozkosz znaleziona w największym poniżeniu”. Czy nie na tym polegała droga twórcza Edwarda Żebrowskiego? Zaskakującym tekstem w tym zbiorze jest „Ciuciubabka” – próba opowiedzenia o losach „Solidarności” i jej uwięzionych przywódców w tonacji niebohaterskiej, komediowej, na wzór „Eroiki” Munka. I wreszcie pisany w 1988 w Szwajcarii scenariusz „Jeden do jednego” – ironiczny testament Edwarda Żebrowskiego. Czarna komedia o reżyserze filmowym w świecie pozbawionym symbolicznego wymiaru, gdzie nie ma już miejsca ani na ofiarę Chrystusa, ani na bunt Fryderyka Nietzschego, ani na kino. (Tadeusz Sobolewski, „Gazeta Wyborcza”)

Wybór, przekład i opracowanie: Stanisław Kasprzysiak

Posłowie: Adam Zagajewski

Jaka jest ta poezja? Czytelnik, który choćby pobieżnie zapozna się z biografią Leopardiego, będzie sobie zadawał pytanie: jak to jest, że jego życie było tak bardzo nieszczęśliwe, krótkie i tragiczne – życie, w którym, poza starymi księgami, jedynym pocieszeniem były nieliczne przyjaźnie – a tymczasem wśród utworów poetyckich znajdujemy Idylle, znajdujemy poematy opiewające spokój natury, światło księżyca, wieczór przed świętem, gdy cichnie gwar zwykłego życia, chwile, kiedy szczęście nie wydaje się nieosiągalne. Wiemy, że w różnych wypowiedziach, zwłaszcza pochodzących z drugiej połowy krótkiego życia, Leopardi napomyka, że teraz już nie będzie się poddawał iluzji, że będzie patrzył na rzeczywistość w sposób trzeźwy – czyli niekryjący rozpaczy, ostry, podkreślający nędzę ludzkiej egzystencji. Buntował się wtedy przeciwko wyobraźni poetyckiej, która unosiła go ponad retorykę aktu oskarżenia i która – obok ogromnej inteligencji – była jego największym darem. Buntował się – ale wciąż wracał do poezji, do kontemplacji. Bądźmy jednak wdzięczni Muzom (nie wiem, komu mielibyśmy być wdzięczni, jeśli nie Muzom) za to, że w pisarstwie Leopardiego utrzymała się ta właśnie podwójność. Gdybyśmy znali tylko jego prozę, często kostyczną, pozbawioną złudzeń, zaliczylibyśmy go do sporego zastępu błyskotliwych pesymistów – obok francuskich moralistów i obok Beckettów naszej epoki. A tak mamy do czynienia z myślicielem, ale i poetą, niezwykłym, grającym na obu krańcach klawiatury – tam, gdzie jest najgłębszy smutek, i tam też, gdzie mieszka spokojny zachwyt. [z posłowia Adama Zagajewskiego]