Proza

ANTYKWARIAT

Oprawa miękka

Zbiór jedenastu opowiadań Pabitele (oryg. Pábitelé, 1964), drugi z kolei w dorobku Bohumila Hrabala, po raz pierwszy ukazuje się w języku polskim w swoim oryginalnym, nadanym mu przez autora kształcie – zawiera m.in. opowiadania nigdy dotychczas nie tłumaczone na polski oraz utwory w nowych przekładach.

Tytułowi pabitele to stworzony przez pisarza neologizm, odnoszący się do nieskrępowanej językowej inwencji natchnionych gawędziarzy i opowiadaczy, barwnych bohaterów obecnych w całej jego twórczości.

Tak więc pabitel to człowiek, przed którym piętrzy się nieustannie ocean natarczywych myśli. Jego monolog płynie bez przerwy, raz jak rzeczka podziemna w jamie myśli, kiedy indziej zaś wycieka ustami. Właśnie pabienie przez sztafetę ludzkiego języka jest podawane z ust do ust niczym płonąca pochodnia. Pabitel jest narzędziem języka, wzbogaca go o wszystkie odcienie i smaczki, którymi interesuje się językoznawstwo. Pabitel przeważnie niczego nie czytał, za to dużo widział i dużo słyszał. I niemal niczego nie zapomniał. Pogrążony w swym monologu wewnętrznym, obnosi się z nim po świecie jak paw z pięknymi piórami. Kiedy nie toczy rozmowy z innymi, pabitel wiedzie ją sam ze sobą, przekazuje informacje o sprawach, których znaczenie wyolbrzymia, zmienia i przekręca, gdyż pabitel filtruje rzeczywistość przez diamentowe oczko inspiracji. Pabitela przepełnia zachwyt dla świata widzialnego, zatem ów ocean cudnych wizji nie daje mu spać. Niepohamowana żądza mówienia sprawia, że wygląda to tak, jakby język wybrał pabitela, by poprzez jego usta ujrzeć siebie i dowieść swych możliwości. Pabitel potrafi uatrakcyjnić swe komunikaty nożyczkami, ucinając w pewnym momencie rozmowę, by przejść do czegoś z całkiem innej beczki. Umie utrzymać w napięciu temperaturę i temperament tekstu, którego czuje się bohaterem.

Bohumil Hrabal

Debiutancki zbiór opowiadań Anity Nair to zgrabnie skonstruowane historie ludzi z różnych stron świata, których łączy potrzeba akceptacji, prawdziwej bliskości i chęć ucieczki od monotonii codziennej egzystencji. W tych wysmakowanych, nieco zagadkowych opowieściach świat realny przenika się z magicznym, w którym do głosu dochodzą pierwotne siły natury; fikcja spotyka się tu z rzeczywistością, mit z faktem, rozwaga z romantyzmem. Sugestywna, zmysłowa proza Nair przyciąga i urzeka.

Począwszy od pierwszego zbioru opowiadań Słowa na opak, aż do ostatniego – Opowiadania ilustrowane, malarstwo Goi, Boscha czy Velázqueza stanowiło zawsze ważną inspirację dla pisarstwa Antonia Tabucchiego (1943–2012). W Opowiadaniach ilustrowanych napotkamy współczesnych malarzy włoskich, portugalskich, latynoamerykańskich, ale także stałe wątki twórczości Tabucchiego: „przestrzeń, czas, pamięć”, jak sam napisał. A wśród niezliczonych postaci, rzeczywistych i wyobrażonych, jedna powraca wielokrotnie, towarzysząc włoskiemu pisarzowi również w tym ostatnim zbiorze: Fernando Pessoa.

OIKOUMENE. NA ROZTOCZU ŚWIATA Roberta Gmiterka to zbiór kilkudziesięciu miniatur, przewodnik po miejscach i historiach ludzi z terenu Roztocza i okolic. Nieprzypadkowo swoją pierwszą książkę „Sen na Kniaziach” autor nazwał „genetyczną pamięcią miejsc i zdarzeń”. Kniazie, Szczebrzeszyn, Stara Huta, Chodywańce, Hrebenne, Mołodowce, Chotylub, Narol, Bełżec – wszystkie te miejsca znajdziemy na mapie, ale z Gmiterkiem mamy szansę zajrzeć pod podszewkę rzeczywistości. Przedmioty, zdarzenia, ludzie i ich historie wprowadzają nas w pewien rodzaj kontemplacji, gdzie przeszłość staje się teraźniejszością. Linearna postać czasu, do której jesteśmy przyzwyczajeni, zostaje zerwana, mieszają się pory roku i kolejność zdarzeń. Przedmiotem owej kontemplacji staje się nietrwałość jako ważna część naszej kondycji. Gmiterek w bolesny sposób dostrzega związek między pięknem a smutkiem świata, opisując efemeryczny charakter wszystkiego, co istnieje. Punktem wyjścia są, mówiąc językiem Tyrmanda, „drobne defekty, które budzą tkliwość”: fotografia ze zbitą szybką, chylący się do ziemi pokryty mchem krzyż, ikona na popękanej ścianie, spracowana drabina, złamane krzesło. Autor znalazł nie tylko pewien szczególny rodzaj wglądu, ale również swój ton – wszystkie te historie zapisane są interesującą, melodyjną polszczyzną. Gmiterek to nie tylko poeta, ale również ciekawy fotografik – swoje miniatury opatruje oryginalnymi zdjęciami, które dopełniają przywoływane historie.

ROBERT GMITEREK (1968). Poeta. Autor „Snu na Kniaziach” (2019). Fotograf. W 2019 roku w Centrum Koncertowo-Wystawienniczym w Narolu w cerkwi na Krupcu można było oglądać jego autorską wystawę „Ikony Roztocza”. W jego twórczości słowo i obraz przeplatają się ze sobą. Od pokoleń związany z Roztoczem, piękną i zarazem trudną krainą. Zakorzeniony w językach i krajobrazach pogranicza opowiada historie ludzi, którzy odeszli bez słów. I historie miejsc, których obrazy zatarły się już w czasie i przestrzeni. Do roku 2018, roku iluminacji, uważny czytelnik i obserwator. Dzisiaj kronikarz czasu zatraconego.

ANTYKWARIAT

Bohumil Hrabal

Nowa edycja książki Obsługiwałem angielskiego króla ukazuje się z okazji wyjątkowego spotkania literatury i filmu: po ponad trzydziestu latach od napisania doczekał się ekranizacji jeden z najsłynniejszych utworów Bohumila Hrabala. z prozą czeskiego mistrza po raz kolejny zmierzył się z powodzeniem Jiri Menzel, reżyser m.in. legendarnych Pociągów pod specjalnym nadzorem (Oscar dla filmu obcojęzycznego).

Raymond Carver (1938-1988), wybitny amerykański prozaik, poeta i eseista, mistrz krótkich opowiadań, które ukazały się między innymi w zbiorach: Will You Please Be Quiet, Please? (1976), O czym mówimy, kiedy mówimy o miłości (1981), Cathedral (1983), Na skróty(1993). Członek American Academy and Institute of Arts and Letters, doktor literatury w Hartford University, laureat wielu prestiżowych nagród literackich. Jego opowiadania stały się podstawą scenariusza wybitnego filmu Roberta Altmana Na skróty.

Powściągliwe, niedopowiedziane, wieloznaczne opowiadania Carvera pełne są tłumionych emocji i skrywanych dramatów ludzi poranionych i samotnych. Pisarzowi udało się wykreować świat mroczny, w którym nawet najprostsze słowa i gesty mogą okazać się niebezpieczne i złowieszcze. Jego minimalistyczny, zdystansowany styl w znakomity sposób oddaje podejmowane przez bohaterów desperackie próby porozumienia się i dotarcia do prawdy o własnych uczuciach.

Tom opowiadań

Oprawa miękka klejona ze skrzydełkiem

140 stron

Jeśli coś w polskiej literaturze zasługuje na wyniesienie pod niebiosa, są to z pewnością „Niestworzone historie” Andrzeja Kotańskiego. Nazwałbym je syntetycznie Rozkosznymi Miniaturami Prozą, które można celebrować jak czekoladkę po czekoladce, lub zeżreć na raz jak całą bombonierkę. Niezręcznie mi się kreśli te entuzjastyczne zdania o czymś, co już dawno powinno zostać uznane za wielkie, choć jest tak drobne i filigranowe. Owszem, można było je przeoczyć w latach 90-tych, kiedy powstawały i kiedy zostały po raz pierwszy wydane, niemal pokątnie i podziemnie, w formule jeszcze całkiem drugoobiegowej, choć ich podziemność nie określała się już względem komunistycznej władzy, a raczej względem dzikiego rozpasania literatury komercyjnej. Ale przeoczenie ich dzisiaj byłoby wielkim nieporozumieniem i wielką niesprawiedliwością. Bardzo się cieszę z tego znacznie rozszerzonego wznowienia, tym bardziej, że sam Autora doń namawiałem, a nawet wmuszałem Mu jego własną Wielkość, której On zdaje się wcale nie dostrzegać, nie chcieć, i którą zdaje się odrzucać, przepełniony odrażającą skromnością i ohydną nieśmiałością. Drogi Andrzeju, gratuluję! Drogi Czytelniku, do dzieła! (Michał Zabłocki)

Zacząłem pisać tę książkę w nastroju dość beztroskim. Pomyślałem sobie, że pojadę gdzieś daleko i napiszę coś w rodzaju dziennika podróży, coś, co być może uda się sprzedać jakiejś gazecie. Dopiero potem, kiedy okazało się, że nie jest łatwo - ot tak sobie - wybrać się w daleką podróż, wszystko zaczęło się komplikować. Całe przedsięwzięcie stało się bardzo poważne - może nie śmiertelnie, ale na pewno poważniejsze niż bym chciał. Nie wiem, na ile udało mi się to ukryć. Wciąż jednak sądzę, że napisałem książkę o podróży.

Krzysztof Środa

"Jeżeli nawet świat zawiera w sobie jakąś zagadkę, której zrozumienie jest naszym powołaniem, podróż nie jest chyba właściwym sposobem na jej odkrycie. Jeśli bowiem taka zagadka istnieje, powinna być w tym samym stopniu dostępna, bądź niedostępna, z każdego miejsca na ziemi. Do wniosku tego dochodziłem kilkakrotnie, ale mimo że nie potrafię znaleźć luki w prowadzącym doń rozumowaniu, nie wierzę, by był prawdziwy. Problem ma więcej niż jedno sformułowanie. Kiedy robię zdjęcie, żeby uchwycić w nim prawdę o świecie, powinno mi być obojętne, gdzie skieruję obiektyw. Zawsze przecież sfotografuję świat - ten sam świat razem z jego prawdą. Tymczasem nigdy nie jest to obojętne.

(fragment)

Henri Michaux (1899-1984) - francuski pisarz i malarz urodzony w Belgii, jeden z najbardziej inspirujących i oryginalnych dwudziestowiecznych artystów. Tom zawiera jego surrealistyczną prozę poetycką poświęconą perypetiom zagadkowej i niepokojącej postaci niejakiego Piórki - everymana zanurzonego w okrucieństwie i chaosie świata.

Mikroopowiadania z tomu Nanizane na sznurek to jeden z pierwszych tekstów nurtu tzw. węgierskiej nowej prozy. Wydana na Węgrzech w 1976 roku debiutancka książka młodego matematyka, obecnie jednego z najwybitniejszych europejskich pisarzy, do dziś nie straciła aktualności i świeżości, a przez wiele lat była jednym z niewielu literackich przekazów dotyczących niechlubnej przeszłości węgierskich wysiedleń.

Ten wyrafinowany artystycznie, pełen fantazji opis rzeczywistości widzianej przez pryzmat wspomnień z lat dzieciństwa należy do najbardziej frapujących dokonań Petera Esterházyego (1950 - 2016).

Opowiadania Alissy Walser z tomu Mniejsza połowa świata to historie intrygujące, zmysłowe i pełne niedopowiedzeń. Każdy z siedmiu tekstów uznać można za miniaturowe studium kobiecego wnętrza, stanowiące odrębną całość, a zarazem finezyjnie przenikające się i stapiające z pozostałymi. Patrząca na świat z wrażliwością i dystansem narratorka dokonuje wyrafinowanych, nierzadko okrutnych eksperymentów na uczuciach i wyobraźni. W nieustającej grze z rzeczywistością sytuacje pozornie banalne i bez znaczenia zaczynają wymykać się spod kontroli, odsłaniając swe niepokojące oblicze.

Dubravka Ugrešić (ur. w Zagrzebiu, 1949) – pisarka, z wykształcenia literaturoznawca. Przebywa na emigracji od 1991 roku, obecnie mieszka w Holandii. Jest autorką powieści, sztuk teatralnych i esejów oraz książek dla dzieci. Jej twórczość została uhonorowana licznymi nagrodami literackimi. W Polsce znane są jej książki: Forsowanie powieści-rzeki, Kultura kłamstwa, Amerykański fikcjonarz, Stefcia Ćwiek w szponach życia, Baba Jaga zniosła jajo, Muzeum bezwarunkowej kapitulacji i Czytanie wzbronione.

W Ministerstwie Bólu Dubravka Ugrešić zajmuje się problemami winy, zapomnienia i prawa do pamięci. To powieść o ludziach, którzy w Holandii szukają ocalenia przed koszmarem wojny wywołanej rozpadem Jugosławii, lecz nie potrafią się uwolnić od tragicznego bagażu wspomnień i poczucia wyobcowania. Autorka mistrzowsko prowadzi narrację, przeplatając fikcję z elementami rzeczywistości i zabarwiając dramat wykorzenienia przenikliwą ironią.

Powieść McGaherna to głębokie studium zaburzonych relacji pomiędzy zgorzkniałym i bezwzględnym ojcem a córkami wychowywanymi przez niego w atmosferze nieustannego lęku i emocjonalnego uzależnienia. Michael Moran jest byłym żołnierzem, samotnikiem, którego losy na zawsze naznaczył udział w irlandzkiej wojnie o niepodległość. Niepokojąca historia rodzinna zgrabnie wpisuje się w obyczajowość Irlandii pierwszej połowy XX wieku.

John McGahern (1934 - 2006) zasłynął jako autor licznych powieści i zbiorów opowiadań. Został uhonorowany ważnymi nagrodami literackimi, jego twórczość tłumaczono na wiele języków. Za nominowaną do Booker Prize powieść Między niewiastami otrzymał m.in. nagrodę Irish Times. Na postawie tej książki powstał serial dla BBC.

ANTYKWARIAT

Bohumil Hrabal

Jeden z najwybitniejszych tomów prozatorskich Hrabala z wyraźnymi wątkami autobiograficznymi, sięgający do wspomnień autora z rodzinnego Nymburka.

I dobrze, pomyślał tatuś, wszystko wraca do swych początków, teraz widzę, że czas naprawdę się zatrzymał i nowy czas naprawdę się rozpoczął, lecz ja mam klucz jedynie do starych czasów, a do nowych mi go odmówiono i w nowym czasie żyć już nie mogę, gdyż należę do czasu starego, który umarł. Tak rozmyślając, tatuś wszedł na most i gdy ujrzał beżowy browar tam na końcu przedmieścia, nachylił się nad rzeką i wpatrywał się w płynącą wodę. I zdjął czapkę oficera żeglugi wielkiej, sławną czapkę stryja Pepina, i ta czapka oficera żeglugi wielkiej zdawała się symbolizować stare złote czasy, i nie tylko stryja Pepina, ale także tatusia. (fragment powieści)

Telegrafista Rolandsen, bohater powieści MARZYCIELE norweskiego laureata Nagrody Nobla Knuta Hamsuna (1859–1952) – człowiek targany wielkimi namiętnościami, kapryśny wynalazca, kochliwy artysta niestroniący od bitki i kieliszka – to wspaniała postać z galerii Hamsunowskich ekscentryków naznaczonych odrobiną szaleństwa. Jego fantazja, wewnętrzna energia i uczuciowość są zbyt intensywne, by mogły zostać zrozumiane i docenione przez społeczność rybackiej osady, w której przyszło mu żyć. Każda z otaczających Rolandsena osób nosi w sobie jednak jakąś tajemnicę; czeka, cierpi i marzy. Czy wśród tych wszystkich tęsknot i niedomówień telegrafista odnajdzie drogę do serca ukochanej kobiety? Przekład utworu bezpośrednio z języka norweskiego dokonany przez wybitną skandynawistkę Annę Marciniakównę.